Za naszą granicą zadbano o uczucia najbardziej prześladowanej grupy społecznej. Od przyszłego roku w Czechach zacznie obowiązywać nowe prawo, które...
Chorujący potrzebują wspólnoty, nie rynku. Ale rynek nie odda tak intratnego biznesu bez oporu. To gigantyczny przemysł, który nie będzie na...
Jak nie przegrać wyzwolenia?
Gdzie tkwi tajemnica nieustannej popularności myśli Frantza Fanona? Ten pochodzący z Martyniki działacz algierskiego...
Demokracja w wydaniu liberalnym się kończy. Jeśli nie chcemy jej oddać prawicy, musimy odzyskać politykę – sporną, emocjonalną i odważną. Czas...
Jak wytłumaczyć, że ludzie nie są w stanie zrezygnować z części własnego komfortu, mając świadomość, że to niszczy przyszłość ich dzieci? Jak z...
Stało się. Po wielu dniach napięcia i wzajemnego ostrzału pomiędzy Izraelem Netanjahu wspieranym przez Trumpa, a Iranem ajatollahów - USA...
Paulina Januszewska: Współistnienie? Ta, jasne! Żydowska komiczka kontra Netanjahu
Przemysław Stefaniak: Czy sukces koncertu powinniśmy mierzyć tym ile osób kupi bilet?
Xawier Woliński: Prawicowa rewolucja kulturalna
Michał Peno: Gorzki posmak kultury - wszyscy jesteśmy włóczęgami
Filip Ilkowski: Cały świat, sikorki i rewolucja pracownicza
Jarosław Klebaniuk: Jak pies
Przemysław Prekiel: Wielki budowniczy Radomia
Piotr Ikonowicz: Stawiają słuszną diagnozę, ale nie wyciągają z niej wniosków
Powieść Maryse Condé to jednak nie tylko książka o mrocznym miasteczku. To dantejska wędrówka po świecie angielskich kolonii, gdzie w ukryciu, pod osłoną nocy uprawia się krwawe obrzędy voodoo. Ich kapłanką jest młoda, obdarzona hipnotyzującym erotyzmem kobieta, obcująca z duchami zmarłych, odczytująca przyszłość z wnętrzności zwierząt. Chociaż duch matki i czarownicy Man Yayi, ostrzega Titubę przed mężczyznami, dla najpiękniejszego na wyspie niewolnika szamanka opuszcza swój szałas na Borneo i udaje się na wygnanie.
Kim była Tituba? Skąd pochodziła? W jaki sposób znalazła się w Salem? Czy była jedną z mniej znaczących ofiar prześladowań, a może główną ich
przyczyną? Condé podjęła próbę wyjaśnienia tragicznej historii Tituby. Czy sprostała wyzwaniu? Niezupełnie. Wkładając w jej usta sztucznie brzmiące refleksje o naturze historii i roli kobiety w świecie, Condé uczyniła z
bohaterki symbol - kobietę, która chce mieć moralne prawo do sądzenia świata. Tituba zastanawia się m. in. nad tym, jak przyszłe pokolenia oceniać będą wydarzenia w Salem, czy spotkają się one z jednoznacznym potępieniem,
a także czy ludzie wciąż będą prześladowani w imię religijnych przekonań. Myśli również nad tym, jak oceniony zostanie jej udział w historii. Mimo że nie wiemy zbyt wiele o prawdziwej Titubie, trudno spodziewać się, by młoda czarownica z Barbadosu - samotna, prześladowana, z dala od domu - miała
ochotę na feministyczne rozważania.
Maryse Condé wypełniła swoją powieścią białą plamę na mapie historii prześladowań w Salem. Miała do tego prawo. Ale źle brzmią fragmenty, w których autorka nie potrafi skryć się za swoim tekstem, sugerując, że tak właśnie, a nie inaczej, należy czytać historię Salem. Nie sugeruje przy tym, iż narracja powinna być bezrefleksyjna, za to roić się od efektownych scen."Ja, Tituba, czarownica z Salem" to nie scenariusz kolejnego horroru tylko przejmujące świadectwo prześladowań. Stąd opinie internautów, którzy skarżą się na małą ilość okrucieństwa w książce. Tego typu czytelnikom francuska pisarka sprawiła zawód: spogląda na Salem okiem ofiary i bynajmniej nie jest zainteresowana technikami tortur.
Kazimiera Szczuka w recenzji książki słusznie zauważyła, że "Historycy nie zawracali sobie głowy kimś tak mało znaczącym, Miller poświęca jej jedną scenę. Dopiero czarne XX-wieczne pisarki odnalazły Titubę na marginesie historii i literatury, wyposażyły w ciało, głos, talent i wolę." To dlatego książka Maryse Condé - mimo wspomnianych wcześniej wad - frapuje, wciąga i na długo pozostaje w pamięci.
Maryse Condé, "Ja, Tituba, czarownica z Salem", tłum. Krystyna Arustowicz, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2007 r.
Dominik Sołowiej
